'Zwarte roest wordt steeds brutaler'

,,Zwart roest krijgt steeds meer vat op de productie van graszaad. In raaigrassen neemt de druk gestaag toe en ook in ander soorten zoals Westerwolds-, Italiaans- en rietzwenkgras komen we het sinds een paar jaar tegen. Wat dat betreft is de schimmel steeds brutaler geworden'', zegt Jan Ros van DLF. Als teeltvertegenwoordiger voor Noord-Nederland heeft hij jaarlijks zo'n 1000 hectare graszaad onder zijn hoede, waarvan 90 procent eerstejaars Engels raaigras. Akkerbouw Koerier sprak met hem over actuele zaken, waaronder het zeer krappe middelenaanbod in de teelt. ,,Tegen zwarte roest beschikken we voorlopig alleen over Prosaro. Daar moeten we dus heel erg zuinig op zijn!”

Jan Ros is teeltvertegenwoordiger bij DLF Seeds & Science. Zijn werkgebied beslaat Noord-Holland, Texel, Noordoostpolder, Flevoland, Friesland en Groningen.

Om te beginnen: hoe staat het graszaad in uw werkgebied er momenteel bij?

,,Ik mag wel zeggen: ronduit goed. Afgelopen herfst hebben de telers probleemloos kunnen zaaien en ook de najaarsonkruidbestrijding tegen straatgras is goed gelukt. Daarna zijn de percelen goed de winter doorgekomen. Op een enkel perceel is er wat sprake geweest van wateroverlast of ganzen- en eendenschade. Al met al is er slechts zes hectare verloren gegaan.

De afgelopen weken (tot half april, red.) hebben de gewassen wat stil gestaan door het koude weer. Daardoor lopen we nu een week of twee achter op normaal. Maar met warmer weer in aantocht – en hopelijk regelmatig een buitje – halen we dat vermoedelijk wel weer in.''

Hoe heeft het graszaadareaal zich de laatste jaren ontwikkeld in het Noord-Nederland?

,,Ons areaal is de laatste jaren redelijk stabiel gebleven. We werken met een tamelijk vaste club van telers, waar graszaad een vaste plek in het bouwplan heeft. Vallen er telers af, dan wordt hun areaal grotendeels overgenomen door de andere telers.''

Jullie zoeken dus niet actief naar nieuwe telers?

,,Om het areaal stabiel te houden zoeken we elk jaar wel een paar nieuwe telers erbij. Maar dat is op dit moment best lastig vanwege de relatief hoge graanprijzen. Akkerbouwer zijn kritisch wanneer het over het saldo gaat, zeker de jongere akkerbouwers. Momenteel wijkt het saldo van Engels raaigras weinig af van dat van wintertarwe. Maar over meerdere jaren bekeken levert graszaad – in mijn regio toch vooral Engels raaigras – zo'n €200 per hectare meer op dan wintertarwe. Dat moet ook, want de teelt is wat risicovoller. Daar tegenover staat echter dat graszaad een enorme boost geeft aan de kwaliteit en gezondheid van de bodem. Dat is ook wat onze vaste telers zo waarderen: zij zien gewoon dat graszaad de andere teelten op het bedrijf naar een hoger plan tilt, zowel in opbrengst als kwaliteit. Met name als voorvrucht voor tulpen is graszaad een zeer gewilde teelt. Sommige bollentelers verlángen zelf graszaad als voorvrucht.''

Wat zijn op dit moment de grootste knelpunten binnen de teelt?

,,Het belangrijkste knelpunt is toch wel de beschikbaarheid van middelen tegen onkruiden en schimmelziekten. Vooral in Engels raaigras is de spoeling al jaren heel erg dun. De Werkgroep Graszaad en Graszoden – waarin zowel de graszaadfirma's als de telers vertegenwoordigd zijn – doet er alles aan om nieuwe middelen toegelaten te krijgen of tijdelijke vrijstellingen voor bestaande middelen te verwerven. Voor dit seizoen is dat bijvoorbeeld weer gelukt voor Fox®, een voorjaarsmiddel tegen paarse dovenetel en ereprijs. Samen met een najaarsbespuiting met ethofumesaat vormt dit middel een goede, maar nog steeds erg dunne basis voor de onkruidbestrijding.''

En met de ziektebestrijding, hoe staat het daarmee?

,,Daar is de situatie misschien nog wel zorgelijker. De bestrijding van zwarte roest – wat veruit de belangrijkste ziekte is in raaigras – leunt namelijk maar op één enkel middel: Prosaro. Daar komt bij dat zwarte roest steeds verder op lijkt te rukken. Niet alleen in raaigrassen, maar sinds een paar ook in andere soorten zoals Westerwolds raaigras, Italiaans raaigras, Festulolium en rietzwenkgras. Mogelijk is dit het gevolg van mutaties van de schimmel en wellicht spelen de warme winters van de laatste jaren er een rol in. We weten het eigenlijk niet precies... Hopelijk heeft de vorstperiode van afgelopen winter en het koude voorjaar de schimmel weer wat de kop ingedrukt, waardoor hij zich nog wat langer koest houdt. Want: hoe vroeger zwarte roest opduikt, hoe groter de schade.''

Zwarte roest kan veel schade aanrichten in raaigrassen. Het komt hoofdzakelijk voor op de stengel en de aar.

Herkennen telers zwarte roest en signaleren ze de ziekte op tijd?

,,Hm... Dat zou misschien wel moeten, maar de praktijk is vaak dat wij als teeltvertegenwoordigers de percelen nauwlettend in de gaten houden en het bestrijdingstijdstip bepalen. Het lastige is namelijk dat zodra je zwarte roest signaleert, je eigenlijk al te laat bent voor een bestrijding. Je moet dus preventief met Prosaro spuiten, liefst net voordat de ziekte de kop op steekt. Uit ervaring weten we dat de vroegste diploïde raaigrasrassen meestal zo rond 12 mei gaan doorschieten. Vanaf die datum worden we extra alert, vooral wanneer het ook nog eens vochtig en warm is. Vinden we daar de allereerste infectie, dan is het tijd om telers te waarschuwen dat ze een bespuiting uit moeten voeren. Voor telers is het elk jaar weer hopen dat de schimmel pas laat in het seizoen – na de bloei – optreedt, want dan is de (mogelijke) schade aanmerkelijk kleiner dan bij een vroege infectie.''

Wat is het verschil tussen een vroege of een late infectie?

,,Bij een vroege infectie – dus voor de bloei – kunnen de stengels zodanig zwaar ingesnoerd worden, dat er veel minder of zelfs helemaal geen zaad wordt gevormd. Bij latere infecties is de schade veel minder groot en blijft het vaak bij lichtere zaden. Een vroege infectieperiode is daarom vooral gevaarlijk voor de latere raaigrasrassen, temeer deze in het algemeen ook nog wat gevoeliger zijn voor zwarte roest dan de vroegere rassen. Vooral voor de latere rassen is het dus zaak op op tijd én onder goede omstandigheden met Prosaro te spuiten.''

Wat zijn goede spuitomstandigheden?

,,Belangrijk zijn groeizaam weer en een luchtvochtigheid van minimaal 70 procent. Dan wordt het middel optimaal opgenomen. In de praktijk betekent dit dat je eigenlijk 's avonds of 's morgens vroeg moet spuiten, maar uit ervaring weet ik dat dit lang niet altijd gebeurt. Deels vanwege de tijdsdruk in die periode, maar ook gewoon omdat graszaad niet vooraan staat in de rij van belangrijkste gewassen. Ook wordt er nog wel eens te lang gewacht met spuiten, bijvoorbeeld omdat het te schraal is of juist te nat is. Als het spuitwerk dan een week of nog langer blijft liggen, zien we vaak problemen ontstaan. Zeker bij een vroege infectie kan de schade enorm oplopen. In plaats van gemiddeld 1800 kilo zaad per hectare, kan de opbrengst dan zomaar terugvallen naar 300 of 400 kilo. Het lijkt me duidelijk dat je daar geen graszaad voor kunt telen...''

Tot slot: is een bespuiting met Prosaro tegen zwarte roest altijd nodig?

,,Op eerstejaars percelen raaigras is een bespuiting met Prosaro absoluut noodzakelijk om er een schone en zekere oogst vanaf te halen! Omdat in mijn werkgebied zo'n 90 tot 95 procent van alle raaigrassen maar één jaar op het land staat, geldt dit dus voor nagenoeg alle percelen in Noord-Nederland. Tweedejaars percelen bezitten vaak enige ouderdomsresistentie en zijn daardoor iets minder vatbaar. Dat geldt ook voor tetra's, die wat minder gevoelig zijn dan diploïde rassen. Bij deze, relatief kleine categorie zou je eventueel een bespuiting achterwege kunnen laten.



Belangrijk is in ieder geval dat Prosaro zo optimaal mogelijk zijn werk kan doen. Je krijgt namelijk maar één kans om zwarte roest goed te bestrijden! Om de werking te versterken adviseren wij om een uitvloeier of plantversterker toe te voegen. Om de kosten hoef je dat niet te laten. Prosaro kost een kleine €50 per hectare en voor een goede hulpstof komt daar nog eens een tientje bij. Daarvoor kun je het risico van een minder goede ziektebestrijding gewoonweg niet nemen.''