‘Fusarium en valse meeldauw bepalen de agenda’

Stefan van Heist is de nieuwe uienspecialist bij Bayer. ,,In mijn functie als Crop Advisor Vollegrondsgroenten en Aardbeien zat de uienteelt in Zuid-Nederland al in mijn pakket. Daardoor ben ik er al redelijk bekend mee’’, zegt hij. Akkerbouw Koerier sprak met hem over belangrijkste problemen en uitdagingen in de teelt.

Stefan van Heist: ,,Fusarium en valse meeldauw bepalen nu al voor een heel groot deel de agenda. En dat zal de komende jaren alleen maar meer worden.’’

De vollegrondsgroenten- en aardbeienteelt verschillen behoorlijk van de akkerbouwmatige uienteelt. Zijn die twee werelden wel binnen één functie te combineren?

,,Ja, dat gaat volgens mij prima. De thema’s in uien zijn voor een groot deel hetzelfde als bijvoorbeeld in prei. Ook daar spelen Stemphylium, Fusarium en trips een grote rol binnen de teelt. Verschil is vooral dat de uienteelt vele malen groter is en dat de impact en de belangen daardoor ook groter zijn. Ook zijn er veel meer partijen betrokken bij de uienteelt. Dat maakt het zowel complexer als uitdagender.’’

Wat zie je momenteel als grootste uitdagingen binnen de uienteelt?

,,Dat zijn zonder twijfel de bodemgebonden ziekten. Dan hebben we het uiteraard over Fusarium, maar zeker ook over witrot en Pinkroot. Alle drie ziekten nemen hand over hand toe, met name in gebieden waar van oudsher veel uien worden geteeld. Voor veel telers is dat een hard gelag, vooral omdat uien al jaren tot de best salderende gewassen behoren.

Het meest frustrerende is dat we voor deze ziekten eigenlijk geen échte oplossing voorhanden hebben. Of anders gezegd: we hebben wel wat puzzelstukje, maar een volledige puzzel kunnen we er niet mee leggen. Zo doet de veredelingssector haar best om toleranties in te bouwen tegen Fusarium; maar die ontwikkelingen staan nog grotendeels in de kinderschoenen. Verder wordt her en der de teeltrotatie verruimd en gaan sommigen over op alternatieve teeltmethoden, zoals bijvoorbeeld uien op ruggen. Hoe succesvol dat is tegen Fusarium zal de komende jaren moeten blijken.

Ook op het vlak van gewasbescherming hebben we een paar puzzelstukjes, zoals een bodemtoepassing met Rudis. Van Rudis is bekend dat je – bij een gemiddelde besmetting - zo’n 15 tot 20 procent meer gezonde uien uit de bewaring haalt. Dat is weliswaar een mooie en vrijwel altijd rendabele toepassing, maar het is geen tovermiddel om Fusarium uit te bannen.

Hetzelfde geldt voor het biologische middel Serenade, waarmee we dit seizoen meerdere praktijkproeven uitvoeren in zaaiuien. Vanuit de aardappelteelt weten we al dat Serenade bescherming biedt tegen onder andere Rhizoctonia, zilverschurft en Streptomyces en vanuit verschillende teelten onder glas weten we dat het middel ook preventief werkt tegen Pythium en Fusarium. Dit zijn voor ons indicaties dat het ook tegen Fusarium en witrot in de uien kan werken. Dit seizoen willen we vooral kennis opdoen over de werking en de beste manier van toepassen (zie ook pagina 3). We verwachten dat Serenade opnieuw een puzzelstukje is in de strijd tegen bodemziekten.’’

Voorlopig blijft het bij puzzelstukjes. Een totaaloplossing voor grondgebonden ziekten is niet in zicht?

,,Nee, die is er gewoonweg niet. Grondgebonden ziekten zullen - zeker in de oudere, intensieve teeltgebieden – de agenda blijven bepalen. Des te belangrijker is het om uientelers in de nieuwere teeltgebieden te waarschuwen om het niet zover te laten komen. Pas een ruime vruchtwisseling van minimaal 1-op-6 toe, let op waardgewassen voor Fusarium, zoals erwten, spinazie, Japanse haver en ook melganzevoet. En check ook akkerranden(mengsels) op eventuele waardplanten. Het gezegde: ‘voorkomen is beter dan genezen’ is voor Fusarium meer dan ooit van toepassing!’’

Hoe zit het met schimmelziekten in uien; wat is daar het grootste knelpunt?

,,Dan hebben we het toch vooral over valse meeldauw. Deze schimmel blijft de meest ongrijpbare van allemaal, vooral vanwege zijn lange incubatietijd. Of anders gezegd: als de schimmel eenmaal in het gewas zit, dan is er nog zeker 14 dagen aan ellende onderweg. Telers die ermee te maken hebben gehad weten hoe snel de schimmel door het gewas kan razen en hoe groot de schade dan is. Valse meeldauw heet niet voor niets Perenospora destructor.

De grootste problemen zien we in gebieden waar behalve zaaiuien ook veel plantuien en winteruien worden geteeld. In sommige regio’s staan er vrijwel jaarrond uien op het land; dat levert grote risico’s in de vorm van vroege uitbraken van valse meeldauw.’’

Hoe staat het met de kennis over valse meeldauw; is die compleet?

,,We weten veel, maar nog lang niet alles. Wat ik bijvoorbeeld zorgelijk vind, is dat we vrijwel niets weten over stammen van valse meeldauw. Welke Perenospora-stammen zijn er? Wat zijn de verhoudingen in het veld en hoe ontwikkelen zich die? En welke stammen zijn het meest agressief? Allemaal zaken die tot nu toe nooit onderzocht zijn, terwijl dat in mijn ogen heel veel nuttige informatie op kan leveren. In aardappelen weten we bijvoorbeeld al heel veel over de verschillende Phytophthora-stammen en passen we de gewasbescherming daarop aan. Het zou mooi zijn als we in uien ook veel gerichter op valse meeldauw in kunnen spelen.’’

In hoeverre is valse meeldauw te voorspellen?

,,Dat blijft lastig. Er zijn BOS-systemen beschikbaar die de ziekte redelijk goed voorspellen, maar dat geldt dan vooral voor de percelen waarop de weerpalen zijn geplaatst. Wil je de ziekte breder en nauwkeuriger voorspellen, dan moet je op elk perceel de relatieve luchtvochtigheid, bladnatperiode en temperatuur meten. Dat is in de praktijk nog erg lastig.’’

Hoe zit het met de beschikbaarheid van middelen tegen valse meeldauw?

,,Dat pakket is ondertussen behoorlijk uitgedund. Op dit moment hebben we tegen valse meeldauw in zaaiuien alleen nog Fandango, Orondis® Plus + Amistar en Zorvec® Endavia, waarbij de eerste twee ook nog deels in een zelfde werkzame groep zitten en de Orondis Plus en Zorvec uit dezelfde actieve stof bestaat. Afwisselen – op basis van de FRAC-richtlijnen en aanhouden van de etiketdoseringen - is daarom meer dan ooit van belang om resistentievorming te voorkomen.

Specifiek voor de kleinere uienteelten – waaronder plantuien en sjalotten – is sinds dit seizoen Infinito tegen valse meeldauw beschikbaar. Dit middel past het beste helemaal aan het begin van de teelt - op de plek waar voorheen de eerste mancozeb-bespuitingen werden toegepast. Een optie is dan om eerst twee keer met Infinito te spuiten en daarna met het blok Fandango te starten. Hoewel Infinito niet zo sterk is als het eerder genoemde drietal, biedt het wel een extra preventieve mogelijkheid om valse meeldauw langer uit het gewas te houden. Dat weten we onder meer uit ervaringen in bosuien, waar het middel al langer toegelaten is. Met Infinito worden bosuien goed beschermd tegen de ziekte. In Belgische proeven laat de inzet van Infinito in plantuien ook nog eens een kleine meeropbrengst zien. Al met al zijn dat goede redenen om Infinito op te nemen in het spuitschema voor plantuien.’’

Dan nog even over trips: in hoeverre zijn deze met nuttige insecten te beheersen?

,,We hebben de afgelopen jaren veel onderzoek gedaan naar middelen die selectief zijn voor nuttigen, zoals Batavia en FLiPPER, en naar de rol van bloemstroken. Nuttigen kunnen een rol spelen, maar het is nog niet gelukt om deze massaal te laten invliegen vanuit de omgeving om de trips onder controle te houden. Een enkele keer zien we dat de larven van de gaasvlieg massaal aanwezig zijn en dat ze dan een grote bijdrage leveren aan de bestrijding van trips. Maar waarom dit de ene keer wel lukt en de andere keer niet is vooralsnog een raadsel.

De basis voor een effectieve tripsbestrijding blijft daarom een tijdige inzet – meestal juni - van twee bespuitingen met Batavia. Daarna kan het groene middel FLiPPER voorkomen dat eventuele overgebleven trips schade veroorzaakt. FLiPPER kan het best worden inzetten in de vroege morgen op een dauwnat gewas of een gewas dat recent is beregend.’’





Orondis® Plus en Amistar® zijn geregistreerde handelsmerken van Syngenta

Zorvec® Endavia is een geregistreerd handelsmerk van Corteva Agriscience