,,We laten geen middelen achterwege in de hoop dat het misschien wel een keer zonder kan. Dat kunnen we ons – zeker bij een dure teelt als wortels – echt niet permitteren.’’ Dat zegt José Waverijn uit Philippine (Zld.). Komend seizoen gaat het bedrijf aan de slag met het aaltjesmiddel Verango. ,,Op de lichtere gronden, waar we voorheen Vydate toepasten, gaan we nu Verango inzetten. Dit jaar doen we dat volvelds tijdens het ruggentrekken, maar we bekijken ook of we het bij het zaaien toe kunnen passen.’’

Een extreem jaar met op het eind toch wel wat tegenvallende resultaten. Zo vat José Waverijn het peenseizoen 2023 samen. ,,De start was behoorlijk laat, maar de opkomst en groei is ons daarna alleszins meegevallen. Bovendien waren er voor de vroege afland leveringen mooie prijzen, dus tot aan de herfst was het seizoen nog niet zo gek. Vanaf oktober werd het echter modderen en dat is niet meer opgehouden. Ik kan me niet herinneren dat de late oogst ooit zo moeizaam en traag is verlopen’’, vertelt hij in de bedrijfskantine – waar ook adviseur Mario Riemens van Van Overloop Gewasbeschermingsmiddelen aanwezig is. ,,Normaal hebben we voor Kerst alles eruit, maar nu moesten we aan het begin van het jaar nog zo’n 40 tot 50 hectare wortels rooien. Dat hebben we met een aardappelrooier gedaan. De diepvriesindustrie had er belangstelling voor, dus hebben we er alles aan gedaan om te leveren. Het was echt pakken wat je nog pakken kan’’, aldus de akkerbouwer.

Maatschap Waverijn is een begrip in Zeeuws-Vlaanderen als het om de teelt van wortels gaat. ,,Onze vader is er in 1976 mee gestart en daarna hebben we het gestaag uitgebouwd tot specialiteit van ons bedrijf’’, vertelt José Waverijn. ,, Zelf telen we jaarlijks zo’n 50 hectare wortels en daarnaast voeren we nog zo’n 300 hectare aan loonwerk en teeltondersteuning uit voor andere worteltelers. Eigenlijk doen we alles wat nodig is voor teelt: van zaaien tot en met de bewaring.’’

Hoewel 2023 een lastig jaar was, ziet Waverijn volop kansen voor de wortelteelt. ,,De meeste grond op Zeeuws-Vlaanderen heeft nog nooit een wortel gezien. Qua beschikbaarheid van grond en vruchtwisseling kunnen we hier dus nog wel honderd jaar vooruit met de teelt’’, zo stelt hij. Het overgrote deel van de wortels staat op lichte(re) grond en wordt in de zomerperiode afland geleverd. Net over de Belgische grens – op zo’n 60 kilometer van het bedrijf - zitten drie grote afnemers, waaraan bijna alle wortelen worden geleverd. ,,Met de afzetmogelijkheden zit het hier dus ook wel goed.’’

Gevraagd naar de grootste uitdaging binnen de wortelteelt noemt Waverijn als eerste vochtvoorziening. Met name voor de vroege peen is de beschikbaarheid van zoet water absoluut noodzakelijk. Omdat water uit sloten te brak is, moet de oplossing komen uit de (ondergrondse) zoetwaterbellen die de afgelopen jaren intensief zijn opgespoord. ,,Gelukkig zijn we in dit gebied redelijk goed bedeeld met zoetwaterbellen. Bijna overal kunnen we wortels telen; slechts een enkel perceel valt hierop af’’, aldus Waverijn. Voor een snelle kieming en begingroei wordt er al voor het zaaien (op de vooraf getrokken ruggen) beregend met zowel haspels als beregeningsbomen. ,,Belangrijk hierbij is dat er voortdurend aansluiting is met vocht van onderop, waardoor de wortels snel en ongestoord kunnen groeien. Veel percelen worden immers al in de zomer gerooid; de kilo’s moeten er dus al vroeg onder zitten.’’

De afgelopen jaren is er ook volop geëxperimenteerd met druppelirrigatie, maar daar is het bedrijf weer van afgestapt. Bottleneck was het verwijderen van de slangen tussen het wortelloof. ,,Dat loofpakket is zo dik en dicht, dat je de slangen er niet uit krijgt zonder veel schade aan het gewas’’, zo weet de akkerbouwer.

Nog een fikse uitdaging is de opkomst van virus in peen. Vooral de vroegst gezaaide percelen kunnen er bij vroege luizenvluchten behoorlijk schade van ondervinden, zo heeft Waverijn gemerkt. Adviseur Riemens geeft aan dat het wegvallen van zaadcoatings hier zeker een rol bij speelt. Andere (chemische) mogelijkheden om dit probleem binnen de perken te houden ziet hij voorlopig niet. ,,Bij hele vroege luizenvluchten is de peen vaak nog zo klein dat spuiten tegen luizen gewoon geen reële optie is. We moeten dus maar hopen dat de luizenvluchten dit jaar wat later zijn en dat de gewassen dan zo sterk zijn dat ze eroverheen groeien.’’

Ook een belangrijk aandachtspunt binnen de teelt zijn de aaltjes. Hoewel er meerdere schadelijke soorten voorkomen, waaronder Pratylenchus penetrans (Pp), Meloïdogyne hapla en chitwoodi-aaltjes - gaat de meeste zorg uit naar vrijlevende aaltjes, zoals Paratrichodorus teres. ,,Vrijlevende aaltjes voelen zich niet alleen erg thuis op de lichtere gronden in dit gebied, maar ze vermeerderen zich ook nog eens op bijna alle akkerbouwgewassen die hier geteeld worden. Dat maakt de kans op groeiremmingen in wortels behoorlijk groot‘’, vertelt Waverijn. Tot afgelopen jaar werd daarom op de lichtere gronden (in combinatie met vroege zaai) standaard het middel Vydate ingezet, maar daarvan is de toelating vervallen. Als vervanger wordt komend seizoen voor het eerst Verango gebruikt. Hoewel Waverijn en ook Riemens nog geen (praktijk)ervaring met dit middel hebben, verwachten beiden dat het een prima alternatief is voor Vydate – met een min of meer vergelijkbaar effect op aaltjes. Daarbij wijzen ze vooral op de goede ervaringen vanuit België en Engeland, waar het middel al langer in peen is toegelaten. ,,Het vertrouwen is er wel’’, zegt Riemens. ,,Hopelijk kunnen we daar op het eind van het seizoen ook mooie resultaten aan toevoegen.’’

Belangrijk verschil met Vydate is dat Verango een vloeibaar middel is. Om dat mee te kunnen geven tijdens het zaaien moet eerst de zaaimachine nog worden aangepast. ,,Of ons dat dit voorjaar nog lukt is even de vraag’’, zegt Waverijn. ,,Peen zaaien en tegelijkertijd een vloeibaar middel toedienen is namelijk een lastige combinatie. Zo’n aanpassing moet 100 procent werken – zonder aankoeken, plakken of ander gemodder.’’ Komend voorjaar wordt Verango daarom volvelds (als grondbehandeling) meegegeven tijdens het ruggen maken. Gevraagd naar de verwachtingen daarvan, zegt de akkerbouwer dat ‘niks doen tegen aaltjes’ voor hem gewoon geen optie is. ,,Middelen achterwege laten in de hoop dat het misschien wel een keer zonder kan is spelen met vuur. Dat kun je je – zeker in een dure teelt zoals wortels – echt niet permitteren.’’