Droogte en hitte laten hun sporen na

De uitzonderlijke droogte en hitte heeft in veel leliepercelen zijn sporen nagelaten. Met name in Zuidoost Nederland hebben telers alle zeilen bij moeten zetten om de gewassen in de benen te houden. ,,In een normaal jaar worden de lelies hier zo'n acht keer beregend. Nu zitten sommigen al bijna aan het dubbele; dat heb ik in die 33 jaar dat ik in de bollen zit nog nooit meegemaakt'', vertelt Henk Ritter van Mertens/GMN half augustus tijdens een rondje langs de velden. Volgens de teeltspecialist is het gezien de matige prijzen en de lauwe handel op dit moment ook nog maar de vraag of de meerkosten van het beregenen betaald worden. ,,Voor telers is het te hopen dat de oogst enigszins droog gaat verlopen. Als daar ook nog eens extra kosten voor moeten worden gemaakt, dan gaat het echt knellen'', zo vreest hij.

Lelieteelt op zuidoostelijk zand

Het is half augustus en het heeft voor het eerst sinds half mei (!) weer eens serieus geregend op het Zuidoostelijke zand. ,,Eigenlijk had je hier vorige week moeten komen; toen zag het er hier uitermate treurig uit. Zo'n beetje alle gewassen te velde waren geel met her en der wat groen er tussendoor. Het was echt niet om aan te zien'', vertelt Henk Ritter. Nu zijn de leliepercelen alweer iets opgeknapt, zo blijkt tijdens een rondje langs de velden, al zijn de sporen van de hitte en droogte her en der nog duidelijk zichtbaar. Ritter vertelt dat de pakweg 30 lelietelers in zijn werkgebied - die samen zo'n 1100 tot 1200 hectare lelies verbouwen - bijna 24 uur per dag bezig zijn geweest met beregenen. ,,Sommigen hebben er al vijftien rondes opzitten; dat is bijna het dubbele van normaal.'' Behalve een zware psychische en lichamelijke belasting, is het ook een flinke extra kostenpost voor de telers. ,,De meeste contracten gaan uit van een keer of acht beregenen. Als dat er zes meer zijn, dan zit je al op zo'n €1000 per hectare – ofwel € 1,5 per roe – aan extra kosten'', zo rekent hij voor. Volgens de teeltspecialist is het gezien de matige prijzen en de lauwe handel op dit moment ook nog maar de vraag of die meerkosten betaald worden. ,,Voor telers is het te hopen dat de oogst enigszins droog gaat verlopen. Als daar ook nog eens extra kosten voor moeten worden gemaakt, dan gaat het echt knellen'', zo vreest hij.

Teeltspecialist Henk Ritter bekijkt een perceel lelies. ,,Telers hebben deze zomer alle zeilen bij moeten zetten om de gewassen in de benen te houden."

Bruin van het ijzer

Wanneer Ritter z'n eerste stop maakt bij een lelieperceel, valt meteen de 'bruine gloed' op het bovenste blad op; de neerslag van het sterk ijzerhoudende water. ,,Door het intensieve beregenen is de waterkwaliteit de laatste weken steeds slechter geworden. Meerdere telers trekken aan dezelfde aders, waardoor er steeds meer ijzer meekomt'', vertelt de teeltspecialist terwijl hij het perceel inloopt. Ondertussen plukt hij een paar bladeren en laat zien dat het ijzerlaagje er vrij gemakkelijk af te
vegen is. ,,Bij groeizaam weer verdwijnt dit laagje vanzelf; echte schade verwacht ik hier niet van.'' Twee percelen verderop is de situatie duidelijk anders. Hier heeft de combinatie van ijzer en snikheet weer tot kleine, zwarte brandvlekken en zelfs gaten in het blad geleid. Ook is bij sommige cultivars het bladoppervlak behoorlijk geel als gevolg van zonnebrand. ,,Dit kost natuurlijk wat groei, maar dat is eerlijk gezegd niet mijn grootste vrees. Veel gevaarlijker is dat het gewas verzwakt is en daardoor eerder kan gaan smetten. Het is dus te hopen dat het weer nu niet omslaat naar veel regen, want dan krijgt dit perceel het waarschijnlijk moeilijk.''

Op veel plekken heeft de combinatie van ijzerhoudend water en snikheet weer tot kleine brandvlekken en soms zelfs gaten in het blad geleid.

Veel meer onkruiden

Wat ook opvalt tijdens het 'rondje lelies' is de veronkruiding van de percelen. Ritter vertelt dat de onkruidbestrijding zeer moeizaam is verlopen door de droogte. Bodemherbiciden werkten beduidend minder dan normaal en sommige telers hebben de onkruidbestrijding helemaal achterwege gelaten uit angst voor schade of groeiremming in het gewas. Vooral diverse soorten melden en papagaaienkruid 'kijken' daardoor fier boven de gewassen uit. Op een aantal percelen zijn deze inmiddels
handmatig opgeruimd. ,,Een goede zaak'', vindt de teeltspecialist, ,,want daarmee voorkom je dat onkruiden als een paraplu boven de gewassen gaan hangen, waardoor de minerale olie niet op het blad komt.'' Voor wat betreft de ziekten en plagen is het vooralsnog een erg gemakkelijk seizoen geweest. ,,De meeste telers hebben in het begin nog een goede basis gelegd met sterke middelen. Maar door de combinatie van droogte en een zeer lage luchtvochtigheid is de ziektebestrijding op een zeer laag pitje komen te staan. Zelfs na een beregeningsbeurt waren de gewassen in een mum van tijd weer droog. Vuurdruk is er daardoor amper geweest'', aldus Ritter.

De onkruidbestrijding is op veel percelen niet of nauwelijks gelukt. Vooral diverse soorten melden en papagaaienkruid 'kijken' daardoor fier boven de gewassen uit. Handmatig verwijderen is nu de enige optie.

Gekookte stengels

Bij de laatste stop laat Ritter nog even zien welke invloed de zon en de hitte heeft gehad op sommige planten. Hij plukt daarvoor een aantal bruine planten langs de randen van de bedden weg. ,,Kijk, deze stengels zijn helemaal gekookt en voor een deel zelfs doorgebrand. Alleen in de kern zit soms nog een beetje leven. Veel beter dan dit kun je de zomer van 2018 niet illustreren.''

Soms zijn stengels volledig gekookt door de hitte. Alleen in de kern zit soms nog een beetje leven.

Meestal zitten de brandvlekken óp het blad, maar sommige cultivars tonen (ook) zwarte vlekken onder het blad

Half augustus waren er veel percelen met zonnebrand te zien. Veel schade verwacht Ritter hier niet van; een etage lager heeft het blad vaak alweer een mooie, frisgroene kleur.

+Colofon