Ze zijn minder effectief. Ze zijn minder bedrijfszeker. Ze zijn complexer. En ze zijn vaak ook nog iets duurder. Jolanda Wijsmuller, specialist biologische gewasbeschermingsmiddelen bij Bayer, lepelt aan het begin van het gesprek meteen maar alle 'gevestigde oordelen' rondom biologische middelen op. En ze zal ze in dit gesprek ook niet gaan ontkennen. ,,Zolang telers de beschikking hebben over een chemisch alternatief zal dat in de meeste gevallen de voorkeur krijgen. En dat is – zeker met de huidige marges binnen de akkerbouw – ook heel begrijpelijk.''

Ook Agrifirm-teeltspecialist Fokko Prins ziet dat er meer interesse komt voor biologische middelen, al kijken veruit de meeste telers vooralsnog de kat uit de boom. ,,Zolang chemie goedkoper en effectiever is, blijft het erg lastig om telers over de streep te trekken. En voor alles wat maar enigszins kostprijsverhogend werkt, hebben wij als adviseur een héél goed verhaal nodig. Tegelijkertijd merk ik dat veel telers best duurzamer wil werken – of voor zichzelf of vanwege de wens vanuit de maatschappij. Vooral voor deze groep is het essentieel om heldere en doortimmerde resultaten van biologische middelen te presenteren. Met Serenade hébben we die resultaten. Alleen moeten we die nog veel breder uitmeten.''

Een van de eerste gebruikers van Serenade is de gastheer van deze dag, Bart Michel uit Dedemsvaart (Ov.). Hij heeft samen met zijn neef Gerjan een bedrijf van ongeveer 550 hectare en teelt jaarlijks zo'n 300 hectare zetmeelaardappelen. Hoewel Michel zichzelf niet direct ziet als voorloper in duurzaamheid, wil hij – waar mogelijk – wel zijn best doen om 'groener' te werken. ,,En dat is niet alleen om persoonlijke motieven, maar ook vanwege het belang voor onze sector. Want hoe meer resten van middelen er in het milieu worden gevonden, hoe sneller en hoe meer middelen we kwijtraken. Verduurzaming van gewasbescherming is daarom steeds minder een keuze en steeds meer een noodzaak'', vindt hij.

De afgelopen twee jaar paste Michel op meerdere percelen Serenade toe, met name om Rhizoctonia onder de duim te houden. In 2019 startte hij met 30 hectare, het afgelopen jaar werd er opgeschaald naar 150 hectare – de helft van het aardappelareaal. Ook werd er op zijn bedrijf door Bayer een aparte veldproef met Serenade uitgevoerd, waardoor hij veel nieuwe kennis rondom het middel mee heeft gekregen. ,,Eigenlijk heeft Serenade meer waargemaakt dan ons vooraf werd beloofd. Er waren meer meevallers dan tegenvallers'', zo blikt de akkerbouwer terug op de afgelopen twee jaar. Hij vertelt dat Bayer en Agrifirm aanvankelijk waakten voor te hoge verwachtingen. ,,Vooral in het eerste jaar waren er nog behoorlijk wat onzekerheden rondom het gedrag van de bacteriestam (Bacillus amyloliquefaciens QST 713, red.) in Serenade. Hoe reageert die op onze grond? En welke invloed heeft bijvoorbeeld de droogte? Bovendien was nog deels onduidelijk wélke effecten we precies konden verwachten. Van Serenade is bekend dat het een positieve invloed heeft op de schilkwaliteit en op de opbrengst. Maar in hoeverre het Rhizoctonia onder de duim zou kunnen houden? Niemand die het hardop durfde te zeggen.''

Uiteindelijk waren de resultaten met Serenade in 2019 en ook in 2020 ronduit goed, zowel op het proefperceel als op de praktijkpercelen. Michel heeft voor wat betreft de bestrijding van Rhizoctonia in beide jaren geen wezenlijke verschillen kunnen constateren tussen Serenade en de gangbare chemische behandeling (die beide op helft van het aardappelareaal zijn toegepast). ,,Allebei middelen hebben het goed gedaan, dus wat betreft heb ik geen voorkeur. Met chemie zit je misschien net iets safer, maar met een biologisch middel ben je meer op de toekomst gericht. Voorlopig hou ik beide middelen dus maar even aan'', aldus de akkerbouwer.

Afgelopen seizoen is op het proefperceel ook het effect van Serenade op schurft (in Festien) onderzocht. Hiervoor is het middel vergeleken met een standaard chemische behandeling. Hieruit kwam naar voren dat Serenade ongeveer 15 procent beter scoort op schurft en ook als geheel op de schilkwaliteit. Hoewel schurft binnen de zetmeelteelt (veel) minder zwaar weegt dan Rhizoctonia, vindt Michel het wel een mooi extra pluspuntje. ,,Een betere schilkwaliteit van zetmeelaardappelen is weliswaar lastig te vertalen naar een meeropbrengst, maar kan wel een kwaliteitspremie opleveren.''

Hoewel de focus nu vooral gericht is op Rhizoctonia en schurft, wordt nog verder onderzoek gedaan naar het opbrengstverhogende effect van Serenade. Volgens Wijsmuller is dit effect in de afgelopen drie droge jaren niet of nauwelijks naar voren gekomen in vergelijking met de chemische standaard, maar dat kan volgens haar heel anders zijn bij een vochtig seizoen. ,,Onder normale omstandigheden met voldoende vocht zorgt Serenade voor meer wortelvertakkingen en daardoor ook voor een uitgebreider en dieper wortelgestel. De kans is dan heel reëel dat dit extra kilo's op gaat leveren.'' Ook nog in onderzoek is het bufferende vermogen van Serenade, wat een betere opname van mineralen uit de bodem mogelijk maakt bij verschillende pH's. Volgens Wijsmuller gaat die buffering op gronden met een relatief lage pH – zoals in de zetmeelgebieden – vooral op voor macro-elementen, waaronder fosfaat. ,,Als we dit effect goed boven tafel krijgen, kan het een mooie opsteker zijn voor een fosfaatbehoeftig gewas als aardappelen. Op gronden met een hoge pH zien we het omgekeerde effect. Dan zie we juist dat de moeilijk opneembare micro-elementen na een veurbehandeling met Serenade in de aardappelteelt makkelijker worden opgenomen.''

Verder zal er de komende jaren ook onderzoek worden gedaan naar eventuele raseffecten van Serenade, al zal het volgens Wijsmuller nog een hele toer worden om daar harde conclusies uit te trekken.

,,Serenade is een bodemmiddel. En in die bodem spelen zich enorm veel processen af die allemaal invloed kunnen hebben op de groei en ontwikkeling van de bacterie op de wortels van de aardappelplanten. Het is al moeilijk om op gewasniveau effecten hard te maken, laat staan dat je ook nog eens rasverschillen eruit kunt pikken. Daar zullen we de komende jaren dus nog een flinke kluif aan hebben.''

Michel heeft tot dusver nog geen rasverschillen kunnen waarnemen, maar erkent daar ook niet echt op gelet te hebben. ,,De afgelopen twee jaar hebben we Serenade ingezet op Avito, BMC, Festien en Seresta en het heeft op alle vier rassen goed gewerkt. Met dat resultaat kan ik als teler wel even vooruit. Daarom schalen we de toepassing van Serenade komend seizoen weer wat verder op naar 200 hectare.''

Adviseur Prins denkt dat werkwijze van Michel de komende jaren door meer telers zal worden opgepakt. ,,In zetmeelaardappelen heeft Serenade zich in tal van proeven bewezen als goed alternatief voor de gangbare chemische behandeling tegen Rhizoctonia. Of anders gezegd: met Serenade hebben we een gelijkwaardige vervanger voor chemie in huis. Telers die zonder al te veel risico's wil verduurzamen kunnen dus prima met Serenade aan de slag. En wij ondersteunen dat graag. Groene middelen hebben bij ons inmiddels een streepje voor.''