‘Pal voor een eerlijk Nederlands product’
Veiling Zaltbommel groeit en werkt aan een digitale klok, om nog meer kopers te kunnen bereiken. Toch is directeur Gerard van den Anker niet alleen maar positief over de toekomst: ,,We moeten beleidsmakers blijven uitleggen waar telers tegenaan lopen. Anders gaan er teelten verdwijnen.”
Gerard van den Anker, directeur Coöperatieve Tuinbouwveiling in Zaltbommel
Gerard van den Anker is sinds een jaar directeur bij de Coöperatieve Tuinbouwveiling in Zaltbommel. Het voelde voor hem een beetje als thuiskomen, want als fruitteler kent hij de veiling van vroeger uit. Na jaren te hebben gewerkt in de politiek, was hij vier jaar lang voorzitter van de Nederlandse Fruittelers Organisatie (NFO) en maakte hij kortstondig zelfs een uitstap naar Den Haag, als CDA-Tweede Kamerlid. In Zaltbommel heeft hij het gevoel dat hij al zijn ervaring goed kan inzetten. “Door naast de teler te staan”, zoals hij de missie van de veiling omschrijft.
Hoe verliep het verkoopseizoen tot dusver?
,,Grilliger dan anders. Dat komt enerzijds door klimaatextremen; telers in de Betuwe hebben schade gehad door extreme hitte, maar vooral ook door hagel. Dat heeft geleid tot minder aanbod in verschillende fruitsoorten. Daarnaast konden we goed de effecten merken van de dure energie. Glastuinders zijn zuinig aan gaan doen met gas en CO2. Dat leidt ertoe dat producties later dan anders op gang komen. Ook zijn er meer pieken en dalen in de aanvoer. Je ziet dat het aanbod in de breedte kwetsbaarder wordt. En dat is in heel Nederland zo. Niet zo zeer dat we hier Engelse toestanden krijgen, met lege schappen, maar je ziet wel degelijk dat er gaten vallen. Het was simpelweg te duur voor telers om vroeg aan de slag te gaan. Zo zag je dat telers hun gascontracten door verhandelden en de kas leeg lieten staan. De prijzen van gas zijn net op tijd weer gedaald; veel telers zijn op het laatste moment toch weer ingestapt, en konden nog net planten bestellen. Ook in het fruit zijn de energiekosten zo hoog, dat ze bepalender worden voor de aanvoer. Dat geldt voor teelten onder glas maar ook in het hardfruit. Telers worden voorzichtiger: ga je lang bewaren of niet? Je gaat toch andere afwegingen maken.”
‘Betaalbaar voedsel van hoge kwaliteit lijkt heel vanzelfsprekend. Maar dat is het niet. Dat zullen we moeten blijven uitleggen’
De aangekondigde veranderingen in de energiebelasting baart telers zorgen. Welke gevolgen verwachten jullie?
,,Je ziet hier in het gebied veel telers die er een paarduizend vierkante meter tot een hectare glas bij hebben. Dat zijn bijvoorbeeld telers met houtig kleinfruit en aardbeien, die daarmee hun seizoen vervroegen of verlengen. Die gaan in de huidige plannen van het kabinet grote klappen krijgen. In 2025 val je tot een verbruik van 170.000 kuub gas in de eerste schijf, waardoor je dan plotseling met 50 cent per kuub omhoog gaat. Zo’n bedrijf betaalt dus 85.000 euro extra heffing ten opzichte van de huidige situatie. Dat is niet te dragen. Het was voor ons aanleiding om beleidsmakers uit te nodigen bij een van onze telers, om daar in de praktijk te laten zien wat hiervan de gevolgen zijn. Je kunt mooie doelen hebben: van ’t gas af en willen elektrificeren. Maar dat moet dan wel kunnen. Je moet ten eerste de investeringen kunnen dragen, maar het probleem is ook dat de benodigde elektriciteit helemaal niet beschikbaar is; het huidige stroomnetwerk kan die veranderingen helemaal niet aan. Dan kom je dus als teler helemaal klem te zitten. En dat kan niet de bedoeling zijn. Vandaar dat we hierover breed alarm slaan.”
Gerard van den Anker: ,,Ik maak mij zorgen over de beschikbaarheid van insecticiden. Er verdwijnen nogal wat middelen en er zitten weinig nieuwe in de pijplijn.’’
U laat ook van zich horen als het gaat om de situatie in de gewasbescherming. Wat geeft u beleidsmakers mee?
,,Gewasbescherming zit in het verdomhoekje. Er zijn hele mooie doelen neergezet voor 2030, maar intussen moeten telers wel ieder jaar hun teelten naar een goed resultaat zien te brengen. Daar hoort ook een pakket aan middelen bij. Dat geldt voor de mens ook. Niemand pakt graag antibiotica, maar we zijn wel blij dat het er is op het moment dat we het nodig hebben. We moeten echt opletten dat we daar niet te lichtvaardig over denken. Anders verdwijnen er straks teelten uit Nederland en komt zelfs de voedselzekerheid in gevaar. Of we halen straks producten van ver weg binnen, die niet aan onze eigen strenge voorwaarden voldoen. De alternatieven in de gewasbescherming moet haalbaar en betaalbaar zijn. Natuurlijk moet het duurzaam, maar op dat gebied scoren Nederlandse boeren en tuinders juist heel goed. Dat blijven we bij politici altijd benadrukken. Mensen komen niet voor niets vanuit de hele wereld in Nederland kijken hoe we het hier doen.”
Welke knelpunten ziet u, als het gaat om gewasbescherming in de fruitteelt?
,,Ik maak mij zorgen over de beschikbaarheid van insecticiden. Er verdwijnen nogal wat middelen en er zitten weinig nieuwe in de pijplijn. Als teler probeer je voor een zo goed mogelijk evenwicht tussen plaaginsecten en natuurlijke bestrijders te zorgen in de boomgaard. De fruitteelt loopt juist voorop in die benadering. Maar het lukt niet altijd en overal. Je hebt momenten dat je moet ingrijpen om populaties onder de schadedrempel te houden, liefst met middelen die natuurlijke vijanden zo veel mogelijk sparen. Op die manier moet je denk ik ook als wetgever naar de toelating van middelen kijken; hoe houd je een geïntegreerd teeltsysteem in de benen? Je kunt wel aandacht vragen voor voedselverspilling door de consument te wijzen op die banaan die op de fruitschaal ligt te verrotten. Maar ga eens na hoeveel fruit er in de boomgaard of in de kas verongelukt als een ziekte of plaag uit de hand loopt. Daar vindt straks de echte voedselverspilling plaats als je niet uitkijkt. Stel de teelt centraal in plaats van stofeigenschappen. Het is logisch dat de meest schadelijke stoffen zijn verdwenen, maar op dit moment verdwijnen er ook middelen met een relatief gering risico.”
Binnenkort gaan jullie van start met de digitale klok. Hoe belangrijk is de klok?
,,De functie van de klok blijft onverminderd belangrijk. Je kunt niet zonder, want ergens moet de prijs tot stand komen. Er wordt ook veel gekeken naar de Belgische klokprijzen, terwijl de kwaliteit vaak niet vergelijkbaar is. Dat is gek. Die transparantie hebben we ook hier in Nederland nodig, want je wilt ook een goede weerspiegeling hebben van het Nederlands product. Anders doe je jezelf tekort. Een groot voordeel van de digitale klok is dat we ook die telers en afnemers in het buitenland beter kunnen bedienen. Want we merken een toenemende belangstelling. Via de veiling kun je je als groep, maar ook als eenling, maximaal onderscheiden. Zo doen we niet aan blokvorming, maar we blijven op kavels veilen. Dat vinden telers en afnemers prettig. Als jij altijd goede kwaliteit hebt, en jouw onderste kratje is net zo mooi als het bovenste, dan heb je wat te bieden en bind je een groep kopers aan je die daar wat extra’s voor over hebben.”
Een transparante prijs is nog geen goede prijs. Hoe komt de teler aan een faire beloning? Moet hij die ook niet zoeken in keurmerken?
,,De Nederlandse herkomst is al een keurmerk op zich, of het nou melkpoeder, vlees of groente en fruit is. In keurmerken geloven we niet zo. De ervaring leert dat die extra eisen gewoon worden toegevoegd aan het rijtje leveringsvoorwaarden, zonder dat je er als teler financieel wat mee opschiet. Dat moet je niet willen. We moeten gaan voor een faire beloning. Met name de retail is daarbij aan zet, om tot een betere margeverdeling in de keten te komen. We moeten af van het credo ‘altijd de laagste’. Ook aan de telerskant vraagt dat inspanningen en samenwerking. Er zijn nog te veel telefoonnummers waar je als inkoper terecht kunt. Dat geeft prijserosie. Bundel de verkoop, zorg voor kwaliteit, korte lijnen en transparantie. Samen word je sterker.”
Heeft de overheid ook een taak in het zorgen voor die faire beloning?
“We hebben de overheid vooral nodig om ervoor te zorgen dat telers hun werk kunnen doen. Voldoende en betaalbaar voedsel van hoge kwaliteit lijkt in Nederland heel vanzelfsprekend. Maar dat is het niet. Dat zullen we als sector moeten blijven uitleggen en benadrukken dat Nederland best trotser mag zijn op haar eigen voedselmakers.”
