De beheersing van Botrytis was het afgelopen seizoen een flinke kluif voor rode bessentelers. Met name bij de lange(re) bewaring was er veel uitval. Rini Kusters in Wadenoijen (Gld.) weet er alles van. Als kleinfruit-adviseur bij AR Plant, maar als ook teler. Aardbeien & Kleinfruit Koerier sprak met hem over de ziekten en plagen in rode bes, waarbij de start van dit seizoen heel anders is dan vorig jaar…
Rini Kusters is adviseur groot- en kleinfruit bij AR Plant in Waardenburg. Daarnaast heeft hij op zijn thuislocatie in Wadenoijen een fruitbedrijf met rode bes (2 ha), pruim (0,5 ha) en peer (2 ha).
,,Kijk, hier heb je een paar luizen zitten. En daar, dat opgevreten blad, dat komt door rupsen van de bladwesp. Het stelt nu nog niet zoveel voor, maar je moet het ook geen kans geven om door te ontwikkelen.’’ Rini Kusters zegt het terwijl hij (half mei, red.) tussen zijn eigen rode bessen loopt. De adviseur en teler is ondanks het gortdroge weer en oplopende insectendruk tevreden over de start van het seizoen.
Maar toch… ,,Die luizen moeten we morgen even goed de kop indrukken met Batavia, een middel dat we dit seizoen voor het laatst mogen gebruiken. Persoonlijk vind ik dat erg jammer, want Batavia is veruit het sterkste middel tegen luis. Als dat wegvalt gaan nog meer telers in het voortraject minerale olie spuiten. Voor de nuttigen is dat niet verkeerd. Maar of het ook werkelijk duurzamer is, vraag ik me af’’, zegt hij met een frons op zijn gezicht.
Botrytis hakte erin
Spelen nu vooral de luizen een rol; vorig seizoen waren dat vooral de schimmels - en dan met name Botrytis. Door de extreem lang aanhoudende regen was zowel de onkruid- als de ziektebestrijding een flinke opgave. ,,Je had hier de rijpaden moeten zien; die waren op sommige plekken helemaal kapotgereden’’, zo blikt Kusters terug. Ter illustratie laat hij een foto zien van zijn tuinbouwtrekker die tot op de assen vastzit in de modder. ,,In plaats van tweewekelijks hebben we vrijwel wekelijks moeten rijden om Botrytis onder controle te houden. Dat heeft al met al veel tijd, moeite en geld gekost.’’
Waren de bessen voor de vroegere afzet (tot ca. 1 december) meestal nog redelijk goed houdbaar; voor de langere bewaring was dat een ander verhaal. Sommige bewaarders kregen in december al problemen met Botrytis, terwijl je met een goed spuit- en bewaarregime normaal gesproken altijd wel tot begin januari kunt bewaren, zo weet de adviseur. In de maanden daarna liep het percentage uitval op veel bedrijven flink op, soms wel tot 40 procent, met ook nog eens fors hogere sorteerkosten. ,,Gelukkig waren de prijzen in die periode ook goed; dat heeft de uitval en het extra werk nog enigszins gecompenseerd.’’
De start van het rode bessenseizoen is goed, zo laat Kusters op zijn eigen bedrijf zien.
‘Lange bewaring blijft uitdaging’
Lange bewaring van bessen is volgens Kusters sowieso een van de grote(re) uitdagingen voor de telers. ,,Belangrijk om lang te kunnen bewaren, is dat je de bessen droog en ook heel zorgvuldig plukt. Langbewaarders weten dat en zetten doorgaans ook de betere plukkers in voor dit segment. Verder moet de bemesting op en top in orde zijn, vooral voor wat betreft stikstof, calcium en mangaan - waarbij vooral de laatste een belangrijke invloed heeft op kleur van de stelen. Elk detail doet ertoe, wil je de bessen tot in het voorjaar goed kunnen houden.’’
Voor een optimale bestrijding van Botrytis door het seizoen heen zijn volgens Kusters ‘alle daarvoor beschikbare middelen nodig’. ,,Op dit moment hebben we nog zo’n 7 à 8 middelen tegen schimmels in bessen, maar daarvan staan er wel 3 à 4 op de nominatie om de komende jaren te verdwijnen. Daarnaast ervaren we in de praktijk een toenemende druk van wettelijke en bovenwettelijk eisen en ook van diverse certificeringen. Schema’s maken wordt daardoor steeds lastiger, zeker wanneer je in het kader van resistentiemanagement ook nog voldoende af wilt wisselen met middelen’’, zo blikt hij alvast vooruit. Met name rond de bloei en in de laatste weken voor de oogst is het volgens hem zaak om – zeker bij lange bewaring - de sterkste middelen in te zetten. ,,Met Luna Sensation, Teldor en Switch® hebben we daar gelukkig nog goede middelen voor in huis. Hopelijk blijven die de komende jaren voor de praktijk behouden.’’
Door het droge weer zijn er her en der wat bladluizen (boven) en larven van bladwesp (onder) te vinden.
Ernstig is het (half mei) nog niet.
‘Groen’ blijft lastig
De inzet van groene middelen (zoals Serenade) in het schema blijft volgens Kusters tot heden best een ‘lastige kwestie’ ,,Zolang er voldoende chemische fungiciden toegelaten zijn, blijven telers toch wat terughoudend hiermee. Daar komt bij dat je in jaren met een hoge ziektedruk – zoals in 2024 – ook wel wat durf moet hebben om een groen middel zoals Serenade in het schema in te passen.’’ Dat er met Serenade niettemin prima resultaten kunnen worden behaald, daar is Kusters ondertussen wél van overtuigd. Afgelopen jaar zette hij het middel afwisselend met chemie in zijn rode bessen in – vanaf de zetting (groene korrel) tot drie weken voor de oogst. Hij benadrukt daarbij dat zijn bessen jaarrond onder een dek van zonnepanelen staan (zie ook kader onderin), waardoor hij aanzienlijk ‘droger’ teelt dan de meeste collega-telers. ,,Maar, in jaren met een normale ziektedruk is Serenade ook prima in te zetten in teelten zonder vaste overkapping. Het is dus zeker een duurzaam alternatief – en daar moeten we de komende jaren toch naar toe’’, zo stelt hij.
Droger telen
Om de teelt van rode bessen ‘toekomstproof’ te houden is het volgens Kusters zaak om zo droog mogelijk te telen, met name tijdens de gevoelige periode rondom de bloei. Dat kan bijvoorbeeld door te werken met tunnels of teelt in (oude) kassen, ,,Ik besef dat dit behoorlijk dure oplossingen zijn, maar ik denk dat we daar wel steeds meer naar toe gaan. Voorkomen is beter dan genezen; zéker wanneer het om Botrytis gaat. Die strategie zal in de toekomst steeds belangrijker worden omdat we met minder gewasbescherming dezelfde hoge kwaliteit moeten borgen.’’
Rode bessen onder zonnepanelen
Kusters’ rode bessen staan allemaal onder een afdak van zonnepanelen. Deze zijn vier jaar geleden op projectbasis boven zijn bestaande aanplant geplaatst door zonne-energiebedrijf GroenLeven uit Leeuwarden.
Kusters is blij met de opstelling, vooral omdat deze de bessen mooi droog houdt. ,,Daardoor hebben we veel minder last van schimmels en kan ik ook met minder gewasbeschermingsmiddelen toe.’’ Ook de temperatuur is veel constanter onder de panelen, zo heeft hij de afgelopen jaren gemerkt ,, Op hete zomerdagen is het al gauw 10 graden koeler onder de panelen. Dat is niet alleen gunstig voor de bessen, maar het maakt het oogsten ook een stuk aangenamer. Verder kunnen we ook bij regen gewoon doorgaan met plukken.'’
Switch® is een geregistreerd handelsmerk van Syngenta.