De natuur is niet altijd leuk

Natuurlijk, groen of biologisch, toverwoorden als het over duurzame landbouw en voedsel gaat. Als het natuurlijk is, dan is het goed. Daar tegenover staat kunstmatig, synthetisch of chemisch. Chemisch komt uit de fabriek, is gevaarlijk en kan maar beter vermeden worden, zo is een veelgehoorde mening. De tegenstelling tussen natuurlijk en chemisch lijkt groter dan ooit. Zo ook in het debat over bestrijdingsmiddelen. Er zijn inmiddels diverse partijen die dit misbruiken om te pleiten voor soepelere regels voor bestrijdingsmiddelen die uit de natuur komen. Dit is een slecht idee, want álle middelen moeten veilig zijn, chemisch of biologisch maakt daarbij niet uit.

Het idee dat natuurlijk per definitie goed is, is een vergissing. De natuur is niet altijd leuk. In de landbouw vormen ziekten, plagen en onkruiden een continue bedreiging voor een gezonde oogst. Vóór de uitvinding van bestrijdingsmiddelen, kunstmest, moderne veredeling en mechanisatie was landbouw op zijn zachtst gezegd een onzekere activiteit. Het was elk jaar maar weer de vraag hoe de oogst zou uitpakken. In veel landen waar boeren niet de beschikking hebben over moderne landbouwmiddelen is dit nog steeds het geval. Een succesvolle landbouw is en blijft gestoeld op het onder controle houden van schadelijke dieren en planten, zodat wij in plaats van de natuur de oogst kunnen opeten.  

Ook het uit de natuur halen van middelen voor de landbouw is niet zonder risico. Neem bijvoorbeeld azadirachtine uit de wonderboom. Een stofje dat in zowel de biologische als gewone landbouw wordt gebruikt tegen schadelijke insecten, maar bij verkeerd gebruik is het giftig voor bijen. Of wat te denken van de inzet van het Aziatische lieveheersbeestje tegen bladluizen. Een natuurlijke oplossing die niet zo goed uitpakte voor de Nederlandse natuur. Het Aziatische lieveheersbeestjes verdringt nu het inheemse lieveheersbeestje. Bekend is ook  het gevaar van het gebruik van dierlijke mest in de landbouw. Dit kan bij onzorgvuldig gebruik besmetting met ziekteverwekkende bacteriën veroorzaken. 

Chemie kan zoals we weten ook een risico zijn. De introductie van de chemie in de landbouw ging met vallen en opstaan. DDT is een bekend voorbeeld. Het bleek heel succesvol in de bestrijding van schadelijke insecten, zoals de malariamug. Later bleek echter dat het zich ophoopte in het ecosysteem. Het werd daarom verboden. Actueel is ook de discussie over de neonicotinoïden en de bijen. Neonicotinoïden kunnen giftig zijn voor bijen. Om schade te voorkomen is het gebruik daarom aan strenge regels gebonden. Veel besproken zijn ook de effecten van kunstmest. Kunstmest is vrij van ziekteverwekkende bacteriën, maar kan wel bijdragen aan teveel meststoffen in de natuur. 

Of middelen nu chemisch of natuurlijk zijn, het maakt niet uit. Een gifstof uit de natuur kan net zo gevaarlijk zijn als een stof uit een fabriek. Bijkomend voor veel natuurlijke middelen is dat ze leven. De gebruikte insecten, bacteriën en schimmels kunnen zich vestigen in de natuur en daar blijvend schade veroorzaken. Het versoepelen van de regels voor natuurlijke middelen omdat ze natuurlijk zijn, is dan ook een slecht idee. Zowel chemische als natuurlijke middelen moeten zorgvuldig worden beoordeeld op risico’s voor mens en milieu, zodat er alleen veilige middelen op de markt komen. Alleen dan kunnen we de kansen die natuurlijke en chemische middelen bieden voor een duurzame landbouw op een verantwoorde manier blijven benutten.

Afb.1. Er is een stevige discussie over de gezondheid van bijen. Hierin ligt veel aandacht op mogelijke effecten van chemische bestrijdingsmiddelen. Ook hier geldt echter dat de natuur niet altijd leuk is. Natuurlijke factoren zoals bijvoorbeeld ziekten en plagen en het weer hebben een grote invloed op de gezondheid van bijen, maar ook imkerpraktijken waarbij biologische middelen als mieren- en oxaalzuur worden gebruikt zijn niet zonder risico voor de gezondheid van bijenvolken.

Voor vragen kunt u contact opnemen met Hinse Boonstra (hinse.boonstra@bayer.com, 06 46024177).