Verduurzaming van de landbouw, dat doe je zo!

Door Hinse Boonstra

Kringloop, natuurinclusief, biologisch, eco-modernistisch, hoogtechnologisch, er zijn vele inspirerende wegen naar een duurzamere landbouw. En dat is maar goed ook. Het wedden op één paard is geen goed idee. Alleen al de variatie in teelten, landbouwmarkten en consumentenvoorkeuren is zo groot dat het onmogelijk is om één systeem te hebben dat overal en voor iedereen voldoet. Wat wel overal hetzelfde is, zijn de uitdagingen waar we voor staan. Biodiversiteitbehoud, voldoende en gezonde voeding en een goed boereninkomen zijn hier voorbeelden van. Al kan het belang dat er aan wordt gehecht uiteraard wel verschillen. Iemand met een goed gevulde supermarkt naast de deur zal voldoende voedsel geen issue vinden. Duurzaamheid is voorzien in behoeften hier en nu en daar en later, een samenspel tussen mens, milieu en economie, en daar zit veel variatie in. Gelukkig zijn er genoeg manieren om hier invulling aan te geven. Dat tovenaars en profeten hier met elkaar het gesprek over aan gaan is prachtig. Ondertussen moeten we duurzaamheid wel gewoon doen.

Verbeteren van geïntegreerd telen

Om verder te verduurzamen moet je kijken naar het verbeteren van de teelt. De verzorging van de plant, de te gebruiken diagnostiek om problemen tijdig te onderkennen en de mogelijkheden om bij te sturen als dat nodig is. Deze combinatie van voorkomen, diagnose en genezen is geïntegreerd telen. Dit is de basis voor alle boeren, klein of groot, lokaal of mondiaal, kas of vollegrond. Een goed gevulde gereedschapskist is daarbij essentieel. Denk aan sterke zaden, een gezonde bodem, bestuiving, effectieve gewasbeschermers en de juiste machines. Geïntegreerd telen kan altijd beter. Een gezonde bodem is bijvoorbeeld geen vanzelfsprekendheid, dat vraagt continue aandacht. Sterke zaden klinkt logisch, maar betekent jaren werk door veredelaars. Goed werkende gewasbeschermers liggen niet voor het oprapen en de natuur stelt de boer telkens weer voor nieuwe uitdagingen. Daarnaast leren we steeds meer van de teelt. Deze kennis ontsluiten en benutten is belangrijk. 

Versterken van verantwoord werken

Landbouw heeft invloed op de omgeving. Dat geldt voor ieder geïntegreerd teeltsysteem, al was het maar omdat voor landbouw land nodig is. Emissies van broeikasgassen, meststoffen, gewasbeschermers en effecten op de beleving van het landschap horen ook bij de landbouw. Een nul-effect bestaat niet. Wat wel kan is door een verantwoorde werkwijze negatieve effecten verkleinen en positieve vergroten. Je kunt dan denken aan telen met oog voor de omgeving, zoals een mooie erfbeplanting voor een aantrekkelijk landschap of als bijdrage aan de natuur. Belangrijk is ook emissiearm werken. Maatregelen zoals akkerranden, afvalwaterzuivering of schoon werkende machines kunnen vervuiling tegengaan. Heel anders, maar essentieel, is de beschikbaarheid van veilig gereedschap en goed toezicht op het gebruik hiervan.

Innovatie is kans voor geïntegreerd telen en verantwoord werken

Met het verbeteren van geïntegreerd telen en versterken van verantwoord werken kunnen we de landbouw verder verduurzamen. Innovatie biedt hier interessante kansen voor. De kennis over hoe planten groeien, gezond blijven en een goede oogst geven wordt steeds groter. In de veredeling kan tegenwoordig tot op het niveau van de erfelijkheid van een plant (het DNA) worden meegekeken en gestuurd. Met merkers en slimme rekenmodellen kan worden voorspeld welke plant de beste wordt en met nieuwe veredelingstechnieken kunnen planten sneller aan onze wensen worden aangepast. Heel interessant zijn ook de ontwikkelingen op de akker. Met sensoren kan de groei van een plant worden gevolgd. Slimme computerprogramma’s helpen bij de dataverwerking en met robotica kunnen planten steeds preciezer worden verzorgd. Wat ook niet ongenoemd mag blijven is de ontwikkeling van de gewasbeschermers. Een plant staat niet alleen in het veld, maar wordt omringd door nuttige bacteriën, schimmels en insecten. Wij worden steeds handiger in het gebruik hiervan. Met deze en andere innovaties kan de gereedschapskist voor geïntegreerd telen en verantwoord werken verder worden gevuld.

Duurzame landbouw moet je gewoon doen!

Verdere verduurzaming van de landbouw is dus eigenlijk heel eenvoudig. Het gaat om het verbeteren van geïntegreerde teeltsystemen en versterken van verantwoord werken, waarbij innovatie mooie kansen biedt. De mogelijkheden hiervoor liggen letterlijk voor het oprapen. Natuurlijk is een gesprek hierover tussen tovenaars en profeten, zoals tussen Hidde Boersma en Joris Lohman in de Volkskrant van groot belang. Wat zou het mooi zijn als we af kunnen stappen van het hokjes denken. De ervaring leert echter dat aan sommige discussies geen einde komt. Tegelijk kun je duurzame ontwikkeling niet stil zetten omdat partijen het niet eens zijn over de richting. De uitdagingen waar we voor staan zijn daar simpelweg te groot en urgent voor. Gelukkig hoeven we ook niet stil te zitten. Er zijn veel zaken die weinig discussie opleveren en die volop kansen bieden. Daarnaast bestaat uiteraard ook de mogelijkheid dat tovenaars en profeten elkaar de ruimte geven. Stap eens over de aandrang heen om de andere kant te willen bekeren. Voor duurzaamheid is het goed dat er meerdere wegen worden bewandeld. Die kunnen met een beetje tolerantie gewoon naast elkaar bestaan. Verduurzaming moet je dan ook gewoon doen.   

Afb. 1. Met druppelirrigatie kunnen gewassen ook in situaties van droogte goed groeien. Het mooie is dat tegelijkertijd de toediening van mest, maar ook gewasbeschermers veel preciezer kan worden. Milieuvervuiling kan zo worden voorkomen.

Afb.2. Gewassensoren helpen de boer bij het monitoren van zijn gewas. De boer kan dan betere beslissingen nemen. Dit is goed voor de boer omdat hij met minder grondstoffen zoals water, mest en gewasbeschermers meer opbrengst krijgt.

Afb. 3. Met onze kennis over het DNA van de plant kunnen we sneller planten aanpassen aan onze behoeften. Denk bijvoorbeeld aan katoen met betere vezels voor spijkerbroeken, koolzaadolie voor gezondere bakolie of een tomaat met een nog betere smaak.