De betekenis van H- en P-zinnen op het etiket

H- en P-zinnen staan sinds een paar jaar op het etiket ter vervanging van de oude R- (Risico) en S- (Safety = veiligheid) zinnen. H- (Hazard = gevaar) en P- (Precaution =  voorzorg) zinnen zijn wereldwijd gestandaardiseerde en genummerde zinnen. Zodoende kun je, of je een taal nu wel of niet spreekt, door middel van het nummer dat voor een zin staat het gevaar en de juiste voorzorgmaatregel vinden in je eigen taal.

Bij H-zinnen kan gedacht worden aan fysische gevaren zoals exploderende of licht ontvlambare stoffen. Gezondheidsgevaren (bijvoorbeeld oogirritatie, huidirritatie, mogelijk kankerverwekkend) en Milieugevaren (acuut gevaar voor waterorganismen of gevaar voor waterorganismen op de lange termijn). 
De P-zinnen geven informatie over (voorzorgs)maatregelen die genomen moeten worden bij gebruik van een stof óf product voor preventie, in geval van een ongeluk of bij opslag en verwijdering.

De meest uitgebreid geteste stoffen

H-zinnen worden bepaald op basis van onderzoek (bijvoorbeeld dierproeven en/of cel cultuurproeven). Dit onderzoek wordt voor actieve stoffen in gewasbeschermingsmiddelen standaard gedaan. De actieve stoffen in gewasbeschermingsmiddelen zijn de meest uitgebreid geteste stoffen op markt. Stoffen die we in het dagelijkse leven gebruiken worden niet zo uitgebreid getest. Denk hierbij aan cafeïne (koffie, thee) en alcoholische dranken. Ook als wel voldoende onderzoek zou zijn uitgevoerd dat uiteindelijk een effect-gevaar aantoont zullen deze stoffen toch geen H-en P-zinnen krijgen omdat deze onder een andere wetgeving vallen.

Er zijn 62 verschillende H-zinnen en veel van deze zinnen lijken op elkaar waardoor het soms moeilijk is het verschil te zien. Een voorbeeld hiervan is:

• verdacht van het veroorzaken van kanker
• kan kanker veroorzaken.

Bij de zin Kan kanker veroorzaken is er bewijs uit dierstudies of vanuit de mens dat de stof kankerverwekkend is. Verdacht van het veroorzaken van kanker betekent dat er niet genoeg bewijs is uit de proeven dat de stof volledig overtuigend kankerverwekkend is of dat het niet helemaal uit te sluiten is, omdat dit bijvoorbeeld voor stoffen met een verwante structuur wel is aangetoond.

Risico = gevaar x blootstelling

Maar wat betekent nu zo’n zin op het etiket? Is er nu een risico voor degene die het product gebruikt? Risico wordt bepaald door het ‘gevaar’ van een actieve stof/product (H zin) en de blootstelling daaraan (gevaar x blootstelling = risico). Een stof kan heel gevaarlijk zijn, maar als er weinig blootstelling is kan het middel nog steeds veilig gebruikt worden. Alleen indien het risico aanvaardbaar is komt er een toelating.

In Nederland geeft het Ctgb aan of een product een aanvaardbaar risico heeft bij een bepaald etiket (lees: vorm van gebruik). Dit houdt in dat als je afwijkt van het etiket er niet gegarandeerd kan worden dat dit geen gevolgen heeft voor je gezondheid of het milieu. Dat geldt overigens net zo goed voor chemische als biologische middelen. Biologische middelen hebben vaak weinig H-zinnen, maar ook hier geldt dat als je je niet aan het etiket houdt de blootstelling mogelijk te hoog is en het middel dus niet meer veilig is (lees: verhoogd risico op het optreden van ongewenste effecten bij mens of milieu).

Als je dit vergelijkt met ons dagelijks leven

Alcohol en zonlicht kunnen allebei kanker veroorzaken (en zouden dus een H-zin = gevaar moeten krijgen!). Zolang we zorgen dat we onszelf beperkt blootstellen (P-zin = voorzorgsmaatregelen nemen) aan deze invloeden is de kans (risico) dat er kanker ontstaat gering. Dat geldt ook voor het verkeer: een auto/trein/vliegtuig is in principe dodelijk (H-zin = gevaar). Om dat te voorkomen hebben we met z’n allen (verkeers)regels afgesproken. Daarom gebruiken we deze potentieel gevaarlijke vervoersmiddelen elke dag vele malen. Zolang we ons maar aan de regels houden is het risico dat ons wat overkomt gering!