De toekomst van ‘carbon farming’ in de EU

Recent publiceerde de Europese Commissie een wetsvoorstel over het verwijderen van CO2. De timing van dit voorstel is goed. De 27ste klimaattop in Egypte was teleurstellend. We zijn nog ver verwijderd van het internationaal gestelde 1,5 -2C klimaatdoel. Dit is gevaarlijk. We moeten alles op alles zetten om onze emissies te reduceren en in aanvulling daarop CO2 te verwijderen.

CO2 uit de lucht halen en opslaan kan een belangrijke bijdrage leveren. Het kan emissies van broeikasgassen die niet of zeer moeilijk te reduceren zijn compenseren en uiteindelijk broeikasgasconcentraties in de atmosfeer verlagen. Het is daarbij cruciaal dat we er zeker van zijn dat de koolstofverwijdering echt, permanent en goed geregistreerd is.

De Commissie doet een aantal goede voorstellen voor zowel kwaliteit als management. Een businessmodel waarbij agrariërs beloond kunnen worden voor koolstofopslag in bodem en vegetatie - ‘carbon farming’- komt hierdoor een stapje dichterbij.

^{Afb. 1 Ploegen}

Slimme referentiewaarde

De Commissie stelt voor om de prestaties van een koolstofboer te beoordelen ten opzichte van de gemiddelde collega die onder vergelijkbare sociale, ecologische en economische omstandigheden produceert. Komt een boer boven deze ‘referentiewaarde’ uit dan is certificering en daarmee beloning mogelijk. Het slimme hiervan is dat koplopers kunnen worden beloond voor koolstof die ze al hebben verwijderd en het de andere boeren kan stimuleren om meer CO2 in hun bodems vast te leggen.

Lange termijn opslag

Het probleem met koolstoflandbouw is dat het vastleggen van CO2 in bodems of vegetatie niet permanent is. Een aanpassing in de landbouwpraktijk of een verandering van natuurlijke omstandigheden kan ervoor zorgen dat de koolstof die was opgeslagen weer vrijkomt. Boeren kunnen dus een lange termijn opslag van koolstof moeilijk garanderen.

De Commissie lost dit op door de certificering van de opgeslagen CO2 voor een bepaalde periode mogelijk te maken. Na deze periode wordt alle opgeslagen CO2 weer als vrijgekomen beschouwd. Opslag voor een bepaalde tijd garanderen is voor de meeste agrariërs wel haalbaar.

Stap voorwaarts in duurzame landbouw

In het voorstel koppelt de Commissie milieuduurzaamheidsdoelstellingen zoals biodiversiteitsherstel, aanpassing aan klimaatverandering en het tegengaan van milieuvervuiling aan de certificering van CO2-opslag. Agrariërs kunnen alleen een certificaat krijgen als de opslag een neutrale of positieve bijdrage levert aan deze doelstellingen. Deze koppeling is goed omdat koolstofopslag veel meer voordelen heeft dan een klimaatvoordeel. De mogelijkheid deze op te nemen in het certificaat kan de businesscase verbeteren.

Op dit punt is echter verbetering mogelijk. Duurzaamheid gaat niet alleen over milieu, maar ook over het behalen van sociale en economische doelstellingen, zoals landbouwproductiviteit, productkwaliteit en het agrarisch inkomen. De primaire functie van de landbouw is immers het leveren van betaalbare en kwaliteitsvolle producten.

Tegelijk kan vanuit klimaatperspectief de impact van het omzetten van koolstofrijke natuur in landbouwgrond niet worden genegeerd. Bijna de helft van alle wereldwijde landbouwbroeikasgasemissies wordt hierdoor veroorzaakt. Deze emissies stoppen is van cruciaal belang. Het gedeeltelijk terugdraaien kan enorme hoeveelheden koolstof verwijderen. Combineren van CO2-opslag met behoud of verhoging van de landbouwproductiviteit kan dan ook de kracht van dit voorstel vergroten.

^{Afb. 2 Schoffelen}

Sterk management

Een laatste goed punt is het voorgestelde management van de certificering. De voorstellen dragen bij aan een gelijk speelveld in de hele EU, onafhankelijkheid en transparantie. Dit is cruciaal voor het vertrouwen nodig om te kunnen investeren in CO2 opslag. Met name het gecentraliseerd vaststellen van de ondersteunende regelgeving en de gecentraliseerde erkenning van publieke en private certificeringsregelingen zijn belangrijk. De harmonisatie maakt het gemakkelijker om investeringen in koolstoflandbouw op te schalen.

Concluderend is de Commissie gekomen met een goede eerste aanzet voor het certificeren van koolstofopslag door boeren. Het is echter een voorstel op hoofdlijnen en dat betekent dat veel openstaande vragen nog moeten worden uitgewerkt in onderliggende regelgeving. Het wordt nog een hele klus om de gepresenteerde theorie te verenigen met de praktijk. Belangrijk, omdat CO2 opslag door boeren alleen gaat werken als het een aantrekkelijk businessmodel oplevert.